Ísland – Namibía
Leiddar hafa verið líkur að stórkostlegum skattaundanskotum Samherja í Namibíu í þeirri umræðu sem farið hefur fram undanfarna daga.Er hugsanlegt að eitthvað svipað sé í gangi hér heima?
Í áraraðir hafa fyrirtæki innan raða SFÚ, sem eru fiskvinnslufyrirtæki sem sérhæfa sig í vinnslu fisks en eru ekki í útgerð, bent á að hætta geti verið á slíku.
Á hverju byggist þessi skoðun? Jú, á Íslandi ríkir tvöföld verðmyndun á hráefninu fiski. Þessi tvöfalda verðmyndun leiðir af sér þá áhættu að nákvæmlega það sama eigi sér stað á Íslandi og í Namibíu. Þ.e. að undirverðlagning eigi sér stað í viðskiptum fyrirtækja og íslenskir sjómenn, íslenskar hafnir og íslenska ríkið í heild séu snuðuð um milljarða.
Virðiskeðjan, sem svo fjálglega hefur verið rætt um í hinum lóðrétt samþættu sjávarútvegsfyrirtækjum, sé þannig fullkomið verkfæri til undirverðlagningar, þar sem sömu aðilar haldi á öllum liðum keðjunnar, frá veiðum að sölu. Hagnaðurinn komi svo mögulega fram hjá tengdu fyrirtæki í einu af skattaskjólum heimsins. Hér skal ekki fullyrt að svo sé, en kerfið í núverandi mynd býður upp á freistingar.
Það hefur margítrekað komið fram að þessi fyrirtæki í skattaskjólum, ýmist dótturfyrirtæki, tengd fyrirtæki eða sölufyrirtæki í eigu sömu aðila, eru til. Það væri að æra óstöðugan að telja þau dæmi upp.
Tökum nokkur dæmi um þessa tvöföldu verðlagningu. Sumir kjósa að kalla þetta félagsleg undirboð, aðrir kalla þetta skattaflótta en á erlendu fagmáli er þetta oftast nefnt „transfer pricing“.
Dæmin hér til hliðar byggjast á meðalverði októbermánuðar á öllum fiskmörkuðum landsins annars vegar og hins vegar á viðmiðunarverði Verðlagsstofu fyrir sama tímabil.
Til útskýringar er verð á fiskmörkuðum það verð sem myndast á frjálsum markaði. Hins vegar er viðmiðunarverð Verðlagsstofu það verð sem oftast er notað hjá útgerðum sem ekki landa á fiskmörkuðum landsins heldur ýmist hjá sjálfum sér eða öðrum fiskkaupendum.
Til útskýringar á orsakasamhenginu, þá reiknast laun sjómanna og afleiddir skattar út frá þessu verði, sem og hafnargjöld. Talan aftast í töflunni er mögulegur verðmunur í krónum sem kalla mætti mögulega undirverðlagningu, byggt á gefnum forsendum.
Í töflunni má sjá að möguleg undirverðlagning er á bilinu 16-46%.
Freistnivandi sjávarútvegsins kristallast í þessum mun. Verkefni ráðamanna þjóðarinnar endurspeglast að sama skapi í nákvæmlega sama viðfangsefni. Að tryggja að sama verð gildi í viðskiptum og félagsleg undirboð séu ekki möguleg.
Það er yfirlýst skoðun Samtaka fiskframleiðenda og útflytjenda, að með því að ráðast að rótum freistnivandans sem hér hefur verið nefndur megi auka stórkostlega arðsemi auðlindar þjóðarinnar.
Kerfinu þarf ekki að kollvarpa, það er útúrsnúningur. Laga þarf gallana. Það hlýtur að vera vilji ráðamanna að þjóðin fái sem mestan arð af auðlindinni.
Þennan hluta kerfisins þarf að endurskrifa þannig að það stuðli að því að útgerðarmenn auki virði auðlindarinnar, í stað þess að tala hana niður.
Hvort Kristján Þór Júlíusson hæstvirtur sjávarútvegsráðherra sé rétti maðurinn í verkið skal ósagt látið.
Fisktegund Verð á fiskmörkuðum Verðlagsstofa möguleg undirverðl.
Slægður þorskur 8 kg 539 kr 309 kr 43 % (230 kr)
Slægður þorskur 4 kg 432 kr 281 kr 35 % (151 kr)
Slægður þorskur 2 kg 344 kr 219 kr 36 % (125 kr)
Óslægður þorskur 8 kg 520 kr 297 kr 43 % (223 kr)
Óslægður þorskur 4 kg 404 kr 256 kr 37 % (148 kr)
Óslægður þorskur 2 kg 300 kr 191 kr 36 % (109 kr)
Slægð ýsa 2 kg 306 kr 198 kr 35 % (108 kr)
Slægð ýsa 1 kg 243 kr 131 kr 46 % (112 kr)
Óslægð ýsa 2 kg 305 kr 189 kr 38 % (116 kr)
Óslægð ýsa 1 kg 210 kr 124 kr 41 % (86 kr)
Óslægður karfi 2 kg 245 kr 192 kr 22 % (53 kr)
Óslægður karfi 1 kg 244 kr 169 kr 31 % (75 kr)
Slægður ufsi 8 kg 199 kr 149 kr 25 % (50 kr)
Slægður ufsi 2 kg 181 kr 135 kr 25 % (46 kr)
Óslægður ufsi 8 kg 199 kr 125 kr 37 % (74 kr)
Óslægður ufsi 2 kg 134 kr 113 kr 16 % (21 kr)
(upplýsingar koma af eftirfarandi heimasíðum: rsf.is og verdlagsstofa.is, Tegundir sem valdar eru, eru þær tegundir sem Verðlagsstofa birtir viðmiðunarverð fyrir.)
Í töflunni má sjá að möguleg undirverðlagning er á bilinu 16-46 %.
